Giới thiệu sách: Người Mạ ở Việt Nam

    Người Mạ ở Việt Nam / Ban biên tập NXB Thông tấn. – H. : Nxb Thông tấn, 2014. -. - 174tr., 20cm

    Quý bạn đọc thân mến! Tây Nguyên là vùng đất giàu văn hóa, là nơi sinh sống của nhiều tộc người bản địa từ xa xưa. Ngày nay, đồng bào các dân tộc Tây Nguyên đã hòa nhập vào cuộc sống hiện đại, chung sống hòa thuận trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Trong sự hội nhập ấy, họ vẫn bảo tồn được những tập quán, tín ngưỡng đã có từ thời cổ sơ, góp phần tạo nên những giá trị văn hóa quý giá của vùng đất này.

    Thư viện tỉnh Kiên Giang trân trọng giới thiệu đến quý bạn đọc quyển sách Người Mạ ở Việt Nam. Sách dày 174 trang, in trên khổ 20 cm, do NXB Thông tấn ấn hành vào năm 2014.

    Với hệ thống những nội dung và hình ảnh được thẩm định bởi nhà Dân tộc học Chu Thái Sơn, quyển sách Người Mạ ở Việt Nam mang đến cho người đọc những thông tin chuẩn xác về dân tộc Mạ.

    Mở đầu quyển sách – chương Nguồn gốc và phân bố dân cư, bạn đọc sẽ được tìm hiểu về dân tộc Mạ qua hai phương diện: Về ngôn ngữ, tiếng nói của người Mạ được xác định thuộc nhóm ngôn ngữ Môn – Khmer, gần gũi với tiếng nói của người Cơ Ho, Mnông, Xtiêng; Về địa bàn cư trú, qua bản đồ minh họa, người đọc dễ dàng định vị được Lâm Đồng và Đồng Nai chính là nơi người Mạ đã sinh sống từ lâu đời.

    Ở chương Buôn làng, nhà ở, bạn đọc sẽ biết được rằng đồng bào Mạ sống theo từng bon, tương tự như buôn làng, với phạm vi rộng. Ngoài khu vực sinh sống và trồng trọt chăn nuôi, còn có cả những khu vực cho rừng tái sinh. Bon của người Mạ không có ngôi nhà công cộng (nhà Rông), mà là tập hợp của một hay một vài nếp nhà sàn, mà theo nhận định trong quyển sách, đây là dấu hiệu của xã hội phụ hệ sơ kỳ. Tiếp sau đó là loạt những thông tin và hình ảnh mô tả trực quan về nguyên liệu, cấu trúc, cách bày trí không gian của ngôi nhà người Mạ.

    Sau khi tìm hiểu về nơi ở, người đọc sẽ được biết thêm về đời sống sản xuất của đồng bào Mạ qua chương Nguồn sống. Ở chương này, sách sẽ cung cấp thông tin về cách canh tác nương rẫy, chăn nuôi, săn bắt, hái lượm và đánh cá; bên cạnh đó là những nghề thủ công như kéo sợi dệt vải, đan mây tre, làm mộc,... Nghề nông của người Mạ còn bảo lưu phương pháp cổ truyền với nhiều nông cụ như: cây gậy chọc lỗ để tra hạt giống dài 3m, chiếc gùi nhỏ để đựng hạt giống để gieo vãi, cái nạo cỏ lưỡi cong,... Với hệ thống hình ảnh minh họa phong phú, ta còn được thấy hình ảnh của các loại giỏ đựng và dụng cụ đánh bắt tôm cua với những hình thù thú vị. Tiếp đến, cuối chương Nguồn sống là mục Ẩm thực, giới thiệu cho người đọc về bữa ăn của người Mạ, trong ngày thường cũng như trong các dịp đặc biệt. Cách lấy lửa cũng được ghi lại bằng hình ảnh. Ngoài các bữa ăn, người Mạ cũng hút thuốc lá sợi bằng tẩu và uống rượu cần.

    Ở chương Y phục, trang sức, quý bạn đọc sẽ biết được người Mạ cũng nằm trong số các dân tộc có dạng thức chung về trang phục và trang sức ở khu vực Trường Sơn – Tây Nguyên. Với y phục, người Mạ thường quan trọng hơn đến bộ phận che nửa thân dưới. Với nữ, họ mặc váy dài tới gối. Với nam, họ đóng khố. Cả nam và nữ đều có loại áo chui đầu. Áo có màu trắng ngà, được thêu họa tiết, còn váy thường tối màu, thường là màu đen. Nhưng khi sinh hoạt ở nhà, cả nam và nữ, dù già hay trẻ, vẫn cởi trần. Về trang sức, người mạ có vòng tay bằng đồng, đeo chuỗi hạt ở cổ. Xem hình ảnh, bạn đọc hình dung được cách ăn mặc, qua đó hiểu hơn về nét đẹp thẩm mỹ của đồng bào Mạ.

    Sau khi trình bày về đời sống vật chất của người Mạ, quyển sách sẽ đưa người đọc tìm hiểu về đời sống tinh thần của dân tộc Mạ qua chương Phong tục, lễ hội. Về quan niệm họ tộc, đồng bào Mạ không có họ, nhưng vẫn có nơi thờ tổ tiên theo dòng của người cha. Họ có nhiều kiêng cữ trong lao động và sinh hoạt, những kiêng cữ thường được gắn liền với sự xuất hiện của các loài động vật hoang dã như một dấu hiệu. Người Mạ theo tín ngưỡng đa thần, còn bảo lưu được những niềm tin có từ thời nguyên thủy – “Vạn vật hữu linh”, có hệ thống các thần linh (ngôn ngữ Mạ gọi là “Yang”), với thần Rđen là tổ sư nghề rèn, Yang Ndu là thần sáng tạo, Nữ thần lúa,...

    Trong chương này, qua loạt ảnh ký sự, cùng các dòng thông tin, chú thích, người đọc sẽ thấy được nét đặc sắc của một số lễ hội tiêu biểu của đồng bào Mạ như: Lễ cúng thần rừng (Yu Yang Bri), Lễ mừng lúa mới (Yu Rhe) – với tục dựng cây nêu và hiến sinh trâu; ngày hội Krau (ngày hội bắt cá) – với cách bắt cá độc đáo: thuốc cá bằng một chất độc có trong vỏ và lá của cây krau. Đồng hành với các các lễ hội là dàn nhạc cụ: bộ chiêng gồm 6 chiếc không có núm, Kơnung (kèn sừng trâu hoặc sừng dê), B’re (sáo bầu 3 lỗ) và K’mboắt (kèn bầu 6 ống trúc).

    Về nghi lễ vòng đời của đồng bào Mạ, nổi bật lên là hôn nhân và tang ma. Về hôn nhân, người Mạ thường có quan hệ hôn nhân trong nội bộ dân tộc, nhưng cũng không cấm quan hệ hôn nhân với dân tộc khác, nhất là với người Cơ Tu. Người Mạ theo phụ hệ, nhưng theo quyển sách: “Người con gái Mạ rất cao giá khi được cầu hôn”. Trong hôn lễ, người Mạ có nghi thức cúng thần linh để che chở sức khỏe cho hai gia đình, dùng gà làm vật hiến tế, nghi thức “đắp tấm mền chung” do ông mối thực hiện cho cô dâu chú rễ. Về tang ma, sách viết “...đồng bào Mạ theo nghi thức thổ táng. Mỗi làng đều có khu đất làm nghĩa địa”. Quan tài của người Mạ mô tả theo hình con trâu. Với quan niệm người chết vẫn tiếp tục cuộc đời ở thế giới bên kia, người Mạ an táng theo người chết nhiều đồ vật theo quan tài, huyệt mộ.

    Người Mạ ở Việt Nam là quyển sách sống động về đời sống vật chất và tinh thần của dân tộc Mạ. Quyển sách ghi lại toàn cảnh đời sống, từ nguồn gốc, phân bố dân cư, buôn làng, nhà ở, nguồn sống, y phục, trang sức, cho đến phong tục, lễ hội, của một tộc người còn lưu giữ những huyền thoại dân gian về một “công quốc Mạ” từng tồn tại ở vùng Nam Tây Nguyên, và có cả một phần vùng cao Đông Nam Bộ. Đọc quyển sách, người đọc sẽ thấy được nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Mạ, thấy được vẻ đẹp của đất và người nơi đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ.

    Quyển sách hiện đang được trưng bày và phục vụ tại Thư viện tỉnh Kiên Giang. Thân mời quý bạn đọc đến tham quan và tìm đọc!